Έγραψα στο facebook:
"Η απόφαση της κυβέρνησης να προτείνει νόμο που θα κάνει υποχρεωτική τη δωρεά οργάνων σώματος εκτός αν δηλώσει ο καθένας πως ΔΕΝ θέλει, είναι τραγική. Η έλλειψη μοσχευμάτων δεν δικαιολογεί τέτοιες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το δικαίωμα διάθεσης στοιχείων της προσωπικότητας καθενός είναι πρωσοποπαγές. Πόσο μάλλον το δικαίωμα διάθεσης του συκωτιού. Δεν μπορεί το κράτος να μας εκβιάζει με νόμους του τύπου "το σώμα σου ανήκει στο δημόσιο εκτός εάν δηλώσεις το αντίθετο". Τι θα ακολουθήσει? Μήπως η εθελοντική αιμοδοσία θα γίνει υποχρεωτική αιμοδοσία? Η πρόταση της κυβέρνησης είναι εντελώς εκβιαστική. Φανταστείτε τον στιγματισμό που θα συνεπάγεται η δήλωση μη επιθυμίας να είσαι δότης. Ήδη στο twitter κάποια σούργελα γράφουν "όποιος δεν είναι δότης, να μην δικαιούται μόσχευμα" και άλλα τραγελαφικά παρόμοια. Σε κάθε περίπτωση, το όποιο δημόσιο συμφέρον (εν προκειμένω η έλλειψη μοσχευμάτων) δεν δικαιολογεί την κατάλυση του κράτους δικαίου και του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου. Ο δυτικός νομικός πολιτισμός βασίζεται στο concept της συγκατάθεσης του πολίτη, όχι στο δικαίωμα του opt-out".
Με βάση τα παραπάνω και διαβάζοντας και το εξαίρετο σχετικό post του e-lawyer (βλ. εδώ), σκέφτηκα πολύ το θέμα της εικαζόμενης συναίνεσης (presumed consent). Το όλο concept συνοψίζεται στο εξής: αν δεν υπάρχει ρητή αντίρρηση για τη δωρεά ενός οργάνου, η συγκατάθεση πρέπει να τεκμαίρεται ως δοθείσα.
Κατ' αρχήν υπάρχει ένα λογικό σφάλμα στην όλη δομή του συλλογισμού. Νομικά και επιστημονικά, το τεκμήριο γίνεται αντιληπτό ως ένα συμπέρασμα που γίνεται αποδεκτό με βάση τα διαθέσιμα πραγματικά ή αποδεικτικά στοιχεία με την κοινή, όμως, αποδοχή ότι ζωτικής σημασίας πληροφορίες που μπορούν να καταστήσουν το τεκμήριο άκυρο μπορεί να λείπουν. Στα νομικά ένα τεκμήριο αντέχει - αυτό της αθωότητας για παράδειγμα - μέχρι να προσκομιστούν αποδείξεις για το αντίθετο. Ακριβώς όπως μια επιστημονική θεωρία ή υπόθεση, έτσι και ένα νομικό τεκμήριο διατηρείται για όσο διάστημα δεν υπάρξουν αποδεικτικά στοιχεία για να το καταρρίψουν ή για όσο διάστημα δεν εγείρεται μια βάσιμη ένσταση εναντίον του. Το τεκμήριο, στο δίκαιο και την επιστήμη, είναι, επομένως, μια προσωρινή εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών.
Αυτός ο μη οριστικός χαρακτήρας του τεκμηρίου δεν συνάδει βέβαια με την περίπτωση της δωρεάς οργάνων. Τα αποτελέσματα της είναι μη αναστρέψιμα, ενώ ο νομιμοποιούμενος να προβάλλει την ένσταση δεν ζει πια για να το κάνει. Αφήστε που θα γίνει χαμός και με τους αλλοδαπούς που θα τύχει να πεθάνουν εδώ. Γι' αυτούς θα ισχύει?
Περαιτέρω, ζήτημα εγείρεται και άπο την σκοπιά του κράτους δικαίου. Δεν μπορεί να τεκμαίρεται η συναίνεση του πολίτη για οτιδήποτε. Ίσα - ίσα, το γεγονός ακριβώς ότι στον πολίτη επιτρέπεται οτιδήποτε δεν απαγορεύεται (ενώ στην Διοίκηση απαγορεύεται ότι δεν επιτρέπεται ρητώς), οφείλεται στην εξής ακριβή κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού: τα δικαιώματα που έχει το κράτος έναντι ημών είναι τα ελάχιστα αναγκαία ώστε να υπηρετείται το δημόσιο συμφέρον. Ευτυχώς για εμάς, στις σύγχρονες κοινωνίες ο σκοπός ΔΕΝ αγιάζει τα μέσα.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε ότι στην Ελλάδα (όπως και παντού στον κόσμο) η αιμοδοσία είναι εθελοντική και όχι υποχρεωτική. Και μάλιστα απαγορεύτεαι οποιασδήποτε μορφής αμοιβή για αυτήν. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: πρώτον για να αποφευχθεί η εμπορευματοποίηση του αίματος και δεύτερον λόγω του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος που λέει ότι "ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας".
Τέλος, η αποδοχή της αρχής ότι το σώμα μας ανήκει στο κράτος (εκτός αν αρνηθούμε ρητώς) ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου. Φαντάζεστε σε 10 χρόνια να μας πουν "Επειδή τα όργανά σου θα δοθούν σε άλλους, άρα το σώμα σου έχει χαρακτήρα δημόσιου αγαθού, αρά πρέπει να το διατηρείς σε καλή κατάσταση, άρα απαγορεύεται να καπνίζεις, να πίνεις και να τρως junk food".
Υ.Γ. 1 Το δικαίωμα opt-out δεν εξασφαλίζει την ελευθερία επιλογής! Πρώτον γιατί ενέχει κοινωνικό στιγματισμό ("εσύ γιατί δεν θες να δωρίσεις τα όργανά σου?") και δεύτερον γιατί το δικαίωμα να εξαιρεθώ από κάτι υποχρεωτικό δεν είναι το ίδιο με το δικαίωμα να επιλέξω κάτι προαιρετικά. Παράδειγμα: Φανταστείτε τα πράγματα που επιλέγετε να ήταν υποχρεωτικά, αλλά με δικαίωμα αυτοεξαίρεσης. Υποχρεωτική η άθληση εκτός αν θες να είσαι χοντρός. Υποχρεωτική η ελεημοσύνη εκτός αν δηλώνεις ότι τσιγγουνεύεσαι. Υποχρεωτική η στράτευση, εκτός ... Ώπα! Μισό λεπτό! Αυτή είναι υποχρεωτική! Σαν την στράτευση λοιπόν αντιλαμβάνεται το ΠΑΣΟΚ την δωρεά οργάνων. Υποχρέωση του Έλληνα απέναντι στην λαμπρή του πατρίδα.
Υ.Γ. 2 Δωρεά είναι η εθελοντική προσφορά χωρίς κέρδος. Άρα πρέπει να του βρουν και άλλο όνομα, αν το προχωρήσουν.
